اگر ما والدین منصفانه رفتارهای خود را قضاوت کنیم، متوجه می شویم بیشتر مشکلاتی که با نوجوان مان داریم، به مدت ها قبل و سهل انگاری مان در تربیت برمی گردد به این که برای بچه ها وقت نگذاشته ایم، از آن ها فاصله گرفته ایم و کم کم هم زمان با بزرگ تر شدن آن ها، این تغییرات تدریجی رفتار ما، بین مان فاصله انداخته است. او هم در این مدت با تغییرات بسیار تدریجی بلوغ دچار تحولاتی شده و بیش از پیش به ما نیاز داشته؛ نیاز به هم صحبتی، همدردی و حمایتی که شاید از او دریغ شده و ماحصل این همه اهمال کاری، شکل گیری و تثبیت بدرفتاری هاست که متاسفانه والدین تا جدی شدن آن ها هیچ فکری برایشان نکرده اند.
اگر می خواهید از بروز مشکلات رفتاری در نوجوان پیشگیری کنید، باید از سن پایین که هنوز بیش از هر کس و هر چیز از شما حرف شنوی و تاثیرپذیری دارد، در مورد مسایل مختلف از جمله دوستیابی و آن چه در مهدکودک یا مدرسه برایش اتفاق می افتد، با او حرف بزنید و طوری رفتار کنید که باور کند بیش از هر کس می تواند به شما اعتماد کند چون در موردش قضاوت نخواهید کرد و تنهایش نخواهید گذاشت. اگر چنین کنید، در نوجوانی تعجب نمی کند که چرا ناگهان می خواهید سر از کار او درآورید و به حریمش سرک بکشید. اگر فرزند شما این پیش زمینه ذهنی را داشته باشد که همه اعضای خانواده حق دارند در تعطیلات نوروز خوش بگذرانند و ما یک خانواده ایم که تفریح و مهمانی مان با هدف در کنار هم بودن تعریف شده است، هرگز درخواست نمی کند شما به مسافرت بروید و او در خانه بماند اما اگر از کودکی هر تفریح، مهمانی و سفری را فقط به خاطر او و نظر او انجام داده اید، حتی اگر خودتان یا دیگر بچه ها انتخاب دیگری داشته اید، حالا نباید منتظر رفتار منطقی باشید. «ما یک هفته به خاطر شما آمدیم شهربازی یا باغ وحش پس شما هم تعطیلات آخر هفته دیگر را باید به خاطر ما بیایید خانه عموجان» وقتی این قانون به کودک تفهیم شود و والدین آگاه برای خوش گذشتن در این مهمانی به ظاهر خسته کننده تمهیداتی اندیشیده باشند، فرزند هم درک می کند که هرگز برای آزادی و داشتن استقلال به حریم دیگر اعضا تجاوز نکند یا قواعد خانواده را زیرپا نگذارد.
وقتی بچه کوچک تر است، اسباب بازی یا خوراکی دلخواهش را همراه می برید که در مهمانی حوصله اش سر نرود، با او بازی می کنید که مجبور نباشد از تماشای عده ای آدم بزرگ که دور هم نشسته اند و گفت وگو می کنند، کلافه شود. وقتی بزرگ تر می شود هم می توانید بگویید: «عزیزم! یک وسیله سرگرم کننده با خودت بردار. شطرنج یادت نره، باید عموجان ببینه پسرم چطور ماتش می کنه»، «راستی مریم جان! اگر دوست داری لپ تاپ منو بیار اونجا اگر حوصله ات سر رفت، کمی موسیقی گوش بدهی یا گشتی در اینترنت بزنی!» شما باید درست مثل کودک نوپایی که بدقلقی اش را پیش بینی و از بروز آن با اقدام های به موقع پیشگیری می کنید، برای نوجوانتان هم وقت بگذارید و خواسته های او را بشناسید. به هر حال او حال و هوای جوانی و خواسته هایی دارد که خوب است در حد مجاز با نظارت شما اجابت شود. وقتی برای خرید لباس همراهش می روید، از قبل تکلیفتان را مشخص کنید. اگر صلاح نمی دانید در مهمانی فلان مدل لباس را بپوشد، قوانین تعریف شده را یادآوری و از همکاری او تشکر کنید اما اگر آن لباس را خریدید، دیگر حق ندارید هر بار که می خواهد آن را بپوشد، بکن نکن راه بیندازید.
قوانین و حد و مرزی که برای بچه ها مشخص می کنید، در هر سنی که هستند، باید واضح و روشن بیان شود و معلوم شود در صورت رعایت نکردن این قانون ها، چه مجازاتی در انتظارشان است. هر روز و هر لحظه هم نباید بر اساس حال خود و موقعیتی که در آن هستید، تغییر رویه دهید. بچه ها باید ثبات را در رفتار و گفتار شما ببینند تا باور کنند همه اعضای خانواده باید به ارزش ها و قانون خانه احترام بگذارند. وقتی یک روز که سرحال هستید اجازه می دهید با دوستش بیرون برود یا فلان لباس را بپوشد اما روز دیگر که دغدغه کاری یا مالی دارید و حوصله ندارید او را منع می کنید، هرگز از او انتظار رفتار سنجیده نداشته باشید. اگر او کودک 3 ساله هم باشد، حتما پا به زمین می کوبد و گریه می کند که چرا اگر این لباس بد بود، فلان روز اجازه دادی بپوشمش! نوجوان می تواند با نظارت کامل شما بعضی آزادی ها را که در محدوده خانوادگی شما مجاز است، کسب کند: «عزیزم! امروز می تونی با دوستت که کاملا موردتایید و شناخت شماست، به سینما بروی، ولی حتما هماهنگ کن تا ساعت 8 خانه باشی. دلم می خواد شام همه دور هم باشیم.» پسر نوجوان شاید برای امتحان کردن ثبات این قانون ساعت 8 به خانه نیاید و اگر رفتار شما درست نباشد، او موفق شده مرز خود را بشکند. «متاسفانه باید بگم همان طور که می دونی، به علت رعایت نکردن قرارمون و اینکه ساعت 8 در خانه نبودی، برنامه فوتبال آخر هفته با دوستات را از دست می دهی. امیدوارم دفعه بعد بتونی طوری هماهنگ کنی که ساعت 8 در خانه باشی. اصلا دلم نمی خواد دیگه این اتفاق بیفته و مجبور باشم لذت فوتبال و دور هم بودن را ازت بگیرم.»
این پدر درست به موقع جلوی اتفاق های بعدی را می گیرد اما به رفتار این مادر توجه کنید که چگونه بی جهت(به قول نوجوان ها) به پسرش گیر می دهد. او ناگهان در اتاق پسر را باز می کند و با صدای بلند می گوید: «این چه وضع حرف زدنه؟ پاشو تلفنتو قطع کن!» و ناگهان سیم تلفن را می کشد! پسر هم با داد و بیداد پرخاش می کند. در حالی که این مادر می تواند نارضایتی اش را از شیوه حرف زدن پسرش این طور بیان کند: «توی خونه اصلا نمی پسندم این طوری حرف بزنی.» و اگر او پای تلفن با دوستانش تکیه کلام های خاص را به کار می برد یا به لحن خاص حرف می زند، نباید وارد عمل شد. باید این رفتار را نادیده گرفت. چون این کار صدمه ای به او نمی زند. نه گفتن ها و برخورد جدی را برای زمانی که لازم است، نگه دارید. این حق شماست که حتی وسط حرفش بپرید و بگویید: «این طرز حرف زدنت را دوست ندارم.» اما وقتی با دوستش حرف می زند، لزومی ندارد به روی تان بیاورید که چه می کند و چه می گوید. «آداب تربیت» منتظر است تا مشکلاتی که با نوجوان خود دارید، با جزییات بیشتر بیان کنید و با هم راه حلی برایش پیدا کنیم.
نویسنده: دکتر میترا حکیم شوشتری
منبع: روزنامه سلامت
