با کودکان پرخاشگری که دست بزن دارند، چه کار کنیم؟ دوره نوپایی، یعنی 15 ماهگی تا 5/3 سالگی، مشکل ترین سن تربیتی کودکان است. کودک در این سنین نیاز دارد تا کسب توانمندی هایش را به اطرافیانش نشان دهد و به آن ها ثابت کند حریم و استقلال دارد... نوپا اولین خواسته های زندگی اش را علنی مطرح می کند و با توجه به آستانه تحمل پذیری بسیار پایین مخصوص این سنین، در مقابل دریافت پاسخ منفی بزرگ ترها رفتارهای پرخاشگرانه ای مثل با دست یا پا زدن، پرتاب کردن یا گاز گرفتن از خود نشان می دهد. شاید شما هم چنین رفتارهایی را در فرزندتان دیده باشید اما برای مقابله با آن راه حلی را بلد نباشید بنابراین پیشنهاد می کنم به این راهنمایی ها توجه کنید. کودک نوپا تشویق و تنبیه را می فهمد. متاسفانه بسیاری از والدین تصور می کنند نوپایان متوجه گفتارها و رفتارهای آن ها نمی شوند اما هر آن چه می گویید و انجام می دهید، الگویی برای فرزندتان است بنابراین از همین سنین باید تفاوت رفتارهای درست و غلط را برای او مشخص کنید. رفتارهای پرخاشگرانه کودکان به دو گروه کلامی مثل فحش دادن و داد زدن و غیرکلامی مانند زدن، پرتاب کردن، گاز گرفتن و لگد زدن تقسیم می شود. رفتارهای پرخاشگرانه غیرکلامی از نظر ماهیت تفاوت چندانی با هم ندارند و روشی برای تخلیه خشم کودک محسوب می شوند. رفتار پرخاشگرانه می تواند در تمام سنین بروز کند اما بیشتر در دوره نوپایی و نوجوانی دیده می شود. به علاوه پرخاشگری در فرزندان والدینی که روش تربیتی سهل گیرانه را پیش گرفته اند و تمام خواسته های کودک را برآورده می کنند و رفتارهای زشت او را نادیده می گیرند، به مراتب شایع تر است.
بایدها و نبایدهای تربیتی
اگر کودک نوپای شما هم رفتارهای پرخاشگرانه ای مانند زدن یا گاز گرفتن از خود نشان می دهد، به توصیه ها و هشدارهای زیر توجه کنید:
منع کودک: والدین می توانند با گرفتن دست کودک، اخم کردن یا گفتن جملاتی مانند «این کارت رو اصلا نمی پسندم» یا«اصلا کار خوبی نکردی» به کودک بفهمانند که کار او اشتباه است.
نظارت دقیق: زیرنظر گرفتن وسایل ارتباط جمعی خانه و اجتماع هم مهم است. این روزها در خیلی از خانه ها تلویزیون، ماهواره، دستگاه پخش و رایانه وجود دارد و کودکان به راحتی می توانند رفتارهای پرخاشگرانه را از آن ها یاد بگیرند بنابراین والدین باید مراقب آن چه فرزندشان تماشا می کند، باشند.
خرید اسباب بازی: خرید انواع اسلحه، تفنگ و شمشیر اسباب بازی و حتی کشتی گرفتن پدر و فرزند از نظر تربیتی کار درستی نیست زیرا همین اقلام ظاهرا ساده می توانند در بروز و تداوم رفتارهای پرخاشگرانه و خشن موثر باشند.
برخورد مناسب: سهل انگاری در تربیت کودکی که می زند، کار غلطی است. پرخاش های مهارنشده معمولا شدت می یابند بنابراین باید از همان سن شیرخوارگی با رفتارهای پرخاشگرانه فرزند مقابله کرد. مثلا کودکی که سینه مادر را گاز می گیرد، نوعی رفتار پرخاشگرانه نشان داده و مادر باید در مقابل این رفتار، سینه اش را از دهان او بیرون بکشد تا یاد بگیرد که رفتار بد می تواند او را از لذت و آرامش محروم کند.
آداب تنبیه بچه های پرخاشگر
در بحث تنبیه کودک، مهم ترین نکته این است که تنبیه بدنی او مطلقا ممنوع است. این که والدین بخواهند با کتک، درد ناشی از زدن را به کودک نشان دهند، در اصل نوعی تلافی کردن است. ذهن کودک آنقدر رشد نکرده که هدف اصلی والدین را از تنبیه بدنی بفهمد و این کار فقط آثار منفی دارد. بالا بردن صدا، اخم کردن، بالا بردن انگشت اشاره و منع کودک از زدن، تنبیه هایی هستند که می توان آن ها را جایگزین تنبیه بدنی کرد. اگر با انجام این برخوردها کودک باز هم به پرخاشگری ادامه داد، او را به طور موقت از چیزی که دوست دارد محروم کنید یا به ازای هر سال از سنش، یک دقیقه در اتاق والدین و نه اتاق خودش با در باز نگه دارید. بدیهی است که کودک در این چند دقیقه عکس العمل های سخت و دلخراشی مثل جیغ زدن و پا کوبیدن به زمین نشان می دهد ولی نباید نگران بود که این داد و گریه های اعتراض، بر اعصاب کودک اثر می گذارد. تحمل داشته باشید زیرا باقی ماندن رفتارهای پرخاشگرانه در کودک تاثیرهای منفی بلندمدت و به مراتب بدتری دارد. بعد از این که مدت تنبیه تمام شد، بهتر است تا 30 دقیقه به کودک بی توجهی کنید و واکنش عاطفی مثبتی نشان ندهید. در این مدت نباید از عبارت های«دیگه مامانت نیستم»، «دیگه دوستت ندارم»، «دیگه دختر/ پسر من نیستی»، «می ذارم می رم» استفاده کنید زیرا این جمله ها مصداق هایی از کودک آزاری هستند. علاوه بر این، نباید کودک را از نیازهای اولیه مثل خوردن یا دستشویی رفتن محروم یا برای تنبیه او، فضایی که در آن هستید، ترک کنید. این اقدام در ذهن کودک یعنی تسلیم شدن والد در برابر او. گفتن ببخشید، نباید مانع تنبیه شود. اگر کودک در مدت تنبیه عذرخواهی کرد، قدردانی و رضایت مندی خود را از این اقدام درست نشان دهید و خیلی جدی، بدون لبخند و با نگاه پر عشق، عذرخواهی اش را بپذیرید اما در تنبیه تخفیف قائل نشوید و به او بگویید چون شما را ناراحت کرده، بازگشتن شما به حالت عادی زمان می برد. در غیر این صورت کودک یاد می گیرد که ببخشید گفتن تمام عواقب کار زشت او را از بین می برد. اگر تمام روش های تربیتی و تنبیهی را به کار بردید و کودک باز هم به رفتار پرخاشگرانه اش ادامه داد و متوجه شدید قادر به مهار رفتار ناپسند او نیستید، زمان دخالت متخصص فرا رسیده و باید به متخصص مراجعه کنید.
نویسنده: دکتر کتایون خوشابی
منبع: روزنامه سلامت
