بسیاری از والدین سعی می کنند برای این که فرزندشان در آینده موفق تر باشد، زبان دوم را از کودکی به فرزندشان آموزش دهند، بنابر این یا آن ها را در مهدکودک های دو زبانه ثبت نام می کنند و یا از کلاس های آموزش زبان برای کودکان استفاده می کنند. این تقاضای عمومی باعث شده که نرم افزارها و بسته های آموزشی متعددی هم با همین منظور تهیه شود، تا والدین بتوانند آن ها را خریداری کرده و در منزل در اختیار فرزندان شان قرار دهند. اغلب والدین بر این عقیده هستند که آموزش زبان دوم می تواند برای آینده کودک شان مفید باشد و آن ها را با یک دنیای تازه آشنا کند ولی هنوز خیلی از والدین نمی دانند چه زمانی این کار باید شروع شده و چگونه باید انجام شود. سال ها قبل باور مردم بر این بود که آموزش زبان دوم به کودکان در سنین پیش دبستانی کار بیهوده ای است اما بررسی های تازه نشان داده که بهترین سن آغاز آموزش زبان دوم در همین سن است. امروزه تحقیقات نشان داده کودکانی که از سنین کمتر با یک زبان دیگر آشنا می شوند، نسبت به آنهایی که تنها یک زبان یاد می گیرند، کودکان خلاق تری هستند. همین بررسیها نشان داده که عملکرد مغز این کودکان نسبت به سن شان سریع تر است و حتی در کارهای دیگر مدرسه و مهارت های حل مسأله می توانند بهتر از تک زبانه ها عمل کنند. ممکن است از خودتان بپرسید چرا سنین پیش دبستانی برای آموزش زبان دوم بهتر است؟ متخصصان می گویند در این سن کودک به طور طبیعی برای آموزش زبان آماده است. او در حین بازی و کشف محیط به سادگی و با سرعت کلمات را یاد می گیرد، در حالی که بزرگسالان به طور ساختگی تلاش می کنند تا کلمات را به خاطر بسپارند.
دریایی که به تدریج خشک می شود
در 6 ماه اول زندگی کودک 70 نوع صدا را می تواند ایجاد کند. که این صداها پایه تمام زبانهای دنیا است. اما او بعد از این سن یاد می گیرد تنها از صداها و کلماتی که در محیطش می شنود، استفاده کند. بخصوص کلماتی که از والدین و پرستارانش می شنود. متخصصان معتقدند پس از آن کم کم کودک توانایی صحبت به زبانهایی غیر از زبانی که می شنود را از دست می دهد. در طول مدت 3 سال اول زندگی، پایه های تفکر، کلام، دیدگاه ها، شخصیت، استعدادها و سایر ویژگی های فردی گذاشته می شود. بنابر این در این سال ها یادگیری زبان دوم هم مانند زبان مادری برای کودک ساده است. متخصصان معتقدند 50 درصد توانایی یادگیری زبان در همان سال اول زندگی کامل می شود و 30 درصد بقیه تا سن 8 سالگی تکمیل می گردد. بنابر این بهترین سن برای شروع آموزش زبان دوم قبل از 8 سالگی است. البته اشتباه نکنید معنی این جمله این نیست که 50 تا 80 درصد از هوش، عقل و دانایی کودک در این سن کامل شده است! بلکه منطور این است که مسیرهای عصبی اصلی مربوط به آموزش تا این سن شکل گرفته. متخصصان می گویند در مغز انسان شش مسیر اصلی آموزش وجود دارد. آموزش از راه بینایی، شنوایی، چشایی، بویایی، لامسه، و انجام کار. تا سن 8 ماهگی مغز کودک هزار تریلیون اتصال عصبی دارد و بعد از این سن تعداد اتصالات به تدریج کم می شود مگر اینکه اعصاب کودک با آنچه او احساس می کند، تحریک شود. آن چه در سنین بالاتر آموخته می شود، از راه اطلاعاتی است که در این سال های ابتدایی زندگی شکل گرفته است. متخصصان معتقدند تا سن 10 سالگی تقریباً نیمی از اتصالات عصبی مغز به طور متوسط از بین می روند. پانصد تریلیون اتصال باقیمانده تا آخر عمر او باقی می مانند. تا سن 12 سالگی مغز مانند یک سوپر اسفنج می شود. تا این سن پایه تفکر، شخصیت، استعدادها و سایر ویژگی های فردی گذاشته شده و بعد از این سن پنجره های مغز به بیرون بسته می شود و بنابر این آسان ترین زمان برای یادگیری تا قبل از این سن است. متخصصان می گویند اگر کودکی بعد از سن 10 سالگی شروع به آموختن یک زبان کند، احتمال این که بتواند آن زبان را مانند یک محلی صحبت کند بسیار کم و تقریباً محال است. موفقیت آموزش زبان تا قبل از سن پیش دبستانی را می توان با مشاهده کودکان مهاجر تایید کرد. در بعضی از مهدکودک های سوئد متخصصان مشاهده کردند کودکان 3 ساله به راحتی به 3 زبان متفاوت صحبت می کنند. زیرا تا قبل از این سن در معرض تحریکات حسی و بازی های مختلفی که با آموزش زبان همراه بود، قرار گرفته بودند.
چگونه بیاموزیم؟
کودکان شیرخوار با شنیدن، دیدن، تقلید کردن و تکرار یاد می گیرند. بنابر این از ابتدای زندگی با کودکتان صحبت کنید. درباره آنچه انجام می دهید با کودک صحبت کنید. برایش آواز و شعر بخوانید. به هر زبانی که بلدید. اما اگر خودتان بلد نیستید به زبانی دیگر صحبت کنید، از وسایل صوتی، نوارهای کاست و سی دی های مخصوص کودکان استفاده کنید. مهم تر از همه این که یادتان نرود همه این ها را با شادی و تفریح همراه کنید. ممکن است بپرسید چرا این همه بر مفرح بودن و بازی در حین آموزش تاکید می شود. علتش این است که کودک علاقه بیشتری به یادگیری پیدا کند و بهتر به خاطر بسپارد. در این باره به توصیه های متخصصان توجه کنید:
1) آموزش باید لذت بخش باشد: هر چه آموزش شما لذتبخش تر باشد کودک بیشتر علاقه پیدا می کند که آن را ادامه دهد. آموزش از راه بازی بهترین روش یادگیری زبان است زیرا کودک را برمی انگیزد و در او ایجاد هیجان برای یادگیری زبان می کند و هیجان دریچه یادگیری است.
2) با تصاویر و صداها او را احاطه کنید. کودک با دیدن تصاویر و همراهی آن با صدا و آهنگ نه تنها بهتر می آموزد بلکه بیشتر به خاطر می سپارد.
3) بازی کنید: انجام دادن هر کاری می تواند برای کودک یک بازی به حساب بیاید بخصوص اگر کارهایی را بر عهده او بگذارید. خرید کردن، آشپزی، تمیز کردن اتاق، رفتن به پارک و... وقتی در حین انجام همه این کارها با زبان تازه ای با او صحبت کنید، کلمات را برایش بگویید، آنوقت می بینید که او هم بسیاری از مطالب را یاد می گیرد.
4) بدون استرس و فشار آموزش دهید: متخصصان می گویند 80 درصد مشکلات یادگیری به علت فشار و استرس کودک است. بنابر این اگر می خواهید فرزندتان خوب یادبگیرد، در او استرس ایجاد نکنید.
5) با موسیقی و ریتم همراه کنید: موسیقی یکی از راه هایی است که کل مغز را درگیر می کند. بنابر این موسیقی به یادگیری بهتر مطالب کمک می کند. حتماً همه شما اولین آهنگ و شعری را که در کودکی یاد گرفته اید هنوز هم به خاطر دارید. اغلب افراد به این علت که این شعر با ریتم و آهنگ همراه بوده آن را به یاد می آورند.
6) حرکت را همراه آموزش کنید. بدن و مغز با هم بهتر عمل می کنند. آموزش سنتی پیش از این کودکان را تشویق می کرد که در تمام مدت بنشینند و نشسته مطالب را یاد بگیرند. اما اکنون مشخص شده که کودکان در حال حرکت بهتر یاد می گیرند. حتی اگر این حرکت اشاراتی باشد که با دست شان در ازای هر کلمه ایجاد می کنند.
7) با هم لمس کنید: می توانید با کودک اشیا را لمس کنید در حالی که نام آن ها را به زبان می آورید و یا از او بخواهید که چشمانش را ببندد و با لمس هر چیز بگوید که نامش چیست.
8) با هم ببویید و بچشید: به کودکان اجازه دهید با بوییدن و چشیدن بازی کند و نام خوراکی ها را بگوید. این فعالیت هم لذتبخش است و هم روشی برای بهتر آموختن مطالب.
9) دنیا، یک کلاس بزرگ است. برای آموزش فرزندتان او را محدود به کلاس و کتاب نکنید، به او اجازه دهید که در همه جا از یادگرفتن مطالب تازه لذت ببرد. برای این که کودک بتواند سریع و مؤثر یاد بگیرد لازم است که مطالب را ببیند، بشنود و با بقیه حواس خود هم حس کند بنابر این به او فرصت بدهید تا تجربه کند.
10) از 3 تا 10 سال برای اغلب کودکان بهترین سن آموزش زبان دوم است. زیرا در این سن توانایی تلفظ حروف مختلف در زبان های متفاوت هنوز در حال تکامل است. اگر در این سن کودک صداهای مخصوص تلفظ حروف را از زبان کسانی که آن را درست تلفظ می کنند بشنود، توانایی تلفظ درست آن حروف را یاد می گیرد وگرنه ظرفیت تولید همان اصوات را از دست خواهد داد. نکته مهم این است که اگر کودک تلفظ غلطی از حروف از معلمانی ناشی و غیر بومی بشنود هم ممکن است مشکل تلفظ نادرست را با خود تا بزرگسالی به دوش بکشد. بنابر این سعی کنید از مراجعی برای آموزش فرزندتان استفاده کنید که بومی بوده و یا مانند افراد محلی صحبت کنند. به همین علت استفاده از فیلم های کارتونی و سی دی های آموزشی بومی آن زبان بهترین راه آموزش زبان در سنین پیش از دبستان است و حتی می تواند بهتر از معلم زبان را به کودک آموزش دهد.
11) انتطارات واقع بینانه داشته باشید: یادتان باشد کودک شما نمی تواند با دیدن چند تا کارتون و رفتن به چند دوره کلاس به یک زبان دیگر مسلط شده و کامل به آن زبان صحبت کند. بنابر این عجله نکنید و به او فرصت بدهید. در ضمن یادتان باشد همه کودکان استعداد یکسانی برای آموزش زبان ندارند. متخصصان معتقدند کودکانی که تأخیر در تکلم به زبان مادری خود دارند نباید در سنین کم و قبل از صحبت کردن به زبان مادری خود در معرض یک زبان دیگر قرار گیرند چون ممکن است این کار موجب تاخیر بیشتر در به حرف آمدن شان شود. بنابر این اگر قصد دارید زبان دومی به فرزندتان بیاموزید بهتر است قبل از شروع آموزش با یک متخصص کودک یا روانشناس کودک مشورت کنید.
نویسنده: مهشید چایچی
منبع: روزنامه اطلاعات
