مشخصه بارز کودکان خجالتی این است که در موقعیت های ناآشنا و در تعامل با دیگران دچار اضطراب می شوند و کنترل عصبی خود را از دست می دهند. هنگامی که این احساس به سراغ کودکان می آید آن ها مایل هستند که به گوشه ای پناه ببرند تا خود را در آن موقعیت مجسم نکنند. نمی توان منکر این امر شد که بسیاری از بچه ها در سنین مختلف در برهه ای از عمر خود حس خجالت زدگی را تجربه می کنند اما در برخی از آن ها این احساس به حدی شدید است که تا دوران بزرگسالی آن ها را همراهی می کند. والدین نخستین گزینه ای به شمار می روند که به فرزندان شان می توانند در رهایی از این احساس کمک کنند، اما زمانی که خجالت زدگی در مرحله حاد باشد مشاوره کودک برای درمان این دسته از کودکان تنها انتخاب یاری دهنده است.
مشکلاتی که برای کودکان خجالتی رقم زده می شود
کودکانی که از خجالت زد گی رنج می برند با کاهش کیفیت زندگی در اشکال گوناگون روبه رو می شوند که شامل کاهش موقعیت های رشد اجتماعی و تمرین این قابلیت ها، نداشتن دوست و مشکل در پیدا کردن دوست، کاهش فعالیت های مفرح و رقابتی، افزایش حس تنهایی و کاهش رضایت شخصی کودک از خود، نشان ندادن فعالیت های بالقوه به دلیل ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن، افزایش نگرانی و اضطراب، وجود نشانه های فیزیولوژیکی مانند سرخ شدن گونه، لکنت زبان و لرزش اندام می شوند. البته برخی از متخصصان کودک معتقدند علاوه بر مشکلاتی که خجالتی بودن برای کودک رقم می زند یکسری رفتارهای مثبت نیز در این دسته از کودکان دیده می شود از جمله آنکه این کودکان به شدت افرادی درس خوان هستند و هیچ گونه بی تربیتی و بدرفتاری از آن ها دیده نمی شود و به صحبت و گفتار دیگران فعالانه گوش می دهند.
عوامل خجالتی بودن کودکان
طی بررسی های صورت گرفته پاره ای از عوامل در خجالتی بودن کودک دخیل هستند که عبارتند از:
ژنتیک: وجوه شخصیتی همیشه ترکیبی از شاخص های ژنتیکی و محیطی است. از این رو خجالتی بودن هم می تواند مستقیما از سوی ژنتیک و ارثی در کودک ایجاد شود.
شخصیت زودرنج: کودکان به شدت احساساتی و زودرنج نسبت به سایر کودکان بیشتر در معرض خجالتی بودن هستند.
رفتارهای اکتسابی: کودکان به واسطه تقلید از دیگران مخصوصا والدین، رفتارهای جدید را آموزش می بینند. والدین خجالتی نیز خجل بودن را به کودکان از طریق تقلید یاد می دهند.
روابط خانوادگی: کودکانی که با پدر و مادر خود رابطه امن و مثبتی ندارند یا جزو آن دسته از فرزندانی هستند که از بی توجهی والدین خود رنج می برند نسبت به سایر کودکان بیشتر در معرض خجالتی بودن هستند.
کمبود روابط اجتماعی: کودکانی که به شدت در داشتن رابطه با دیگران محدود می شوند در آینده دچار مشکل خواهند شد.
ترس از شکست: کودکانی که به دفعات از طرف والدین شان مورد ترغیب قرار گرفته اند و فراتر از قابلیت هایشان گام برمی دارند ممکن است دچار ترس از شکست شوند که به شکل خجالت زدگی خود را نشان می دهند.
چرخه باطل: اگر کودکی در یک موقعیت اجتماعی رفتاری خجالت زده از خود نشان دهد و دیگران وی را به دلیل چنین رفتاری شماتت کنند این مساله باعث می شود که کودک خودش را علت اصلی این مشکلات دانسته و علاوه بر بروز مشکلات روحی که باعث خجالتی بودن بیشتر در آینده می شود با گذشت زمان اعتماد به نفسش کاهش پیدا کند و در خجالت زدگی اش بیشتر فرو می رود که این امر بازگشت به نقطه آغاز و شروع چرخه باطل است.
واکنش و رفتار مناسب والدین
تاثیر بسزایی که والدین می توانند بر کودکان خود داشته باشند بر هیچ کس پوشیده نیست. از واکنش های مهم و حیاتی پدر و مادر این است که هیچ گاه نباید به کودک شان برچسب خجالتی بودن را بزنند چرا که سایرین از این عنوان و برچسب برای فرزندان شان استفاده می کنند. اگر فرزندتان خجالتی است هیچ وقت وی را مورد انتقاد یا تمسخر قرار ندهید و به جای آن از او حمایت و سعی کنید با آن ها همدردی کنید. شما به عنوان پدر و مادر باید کودکان تان را ترغیب کنید تا در مورد علل ترس و خجالتی بودن شان صحبت کنند. یکی از بهترین شیوه هایی که والدین می توانند به کار برند این است که به فرزندان خود بگویند که در گذشته خودشان خجالتی بوده اند و این که چگونه بر آن فایق آمده اند چرا که همیشه فرزندان، والدین خود را به عنوان افرادی کامل و بی عیب ونقص تصور می کنند. آگاه شدن کودک از خجالتی بودن والدین سبب می شود که آنها احساس بهتری داشته باشند و از شدت اضطراب شان کم شود. در مورد مزیت های اجتماعی بودن با کودک تان صحبت کنید و آنها را به رفتارهای برونگرا تشویق کنید و در نهایت از روی قصد و نیت بچه هایتان را در موقعیت های جدید قرار دهید. اگر والدین همه کارهای فوق را انجام دادند اما هم چنان کودک شان خجالتی باقی ماند و رفتارهایشان حادتر شد به گونه ای که شخصیت شان در موضع ضعف قرار گرفت بهترین کار این است که از درمانگر و مشاوره کودک کمک گیرند چرا که در این جلسات به کودکان شما راهکارهای آرامش بخش، تمرین قابلیت های اجتماعی و مدیریت استرس آموزش داده می شود.
مترجم: احسان محمدیه
منبع: روزنامه شرق
