والدین می توانند هوش و استعدادهای فرزند خود را تخمین بزنند. این کار با مشاهده پیشرفت یادگیری کودک از سنین کم ممکن است اما اگر بفهمید کودک تان نابغه است چه می کنید؟ اگر فکر می کنید کودک شما استعداد ویژه ای دارد اما در مدرسه نمرات خوبی نمی گیرد، چه می کنید؟ شاید لازم باشد تعاریف خودتان را از هوش و استعداد تجدید کنید یا این که با معلم فرزندتان مشورت کنید.
از نظر علمی یک کودک با استعداد کسی است که برای یادگیری و دانستن علاقه سیری ناپذیری دارد، چنین کودکانی مانند اسفنج اطلاعات علمی را به خود جذب می کنند و با مهارت های فکری خود والدین شان را سر ذوق می آورند. چون بعید نیست که در سال های آینده به موفقیت های تحصیلی درخشانی دست یابند. اگر چه این فکر می تواند خوشحالی بزرگی را برای والدین به ارمغان بیاورد اما کودکان با استــعداد و والدین شان با چالش های بزرگی هم روبه رو هستند. اگر چه کودکان با هوش اغلب در دوران مدرسه به خوبی از پس دروس بر می آیند اما ممکن است در کلاس و حتی حیاط مدرسه مشکلاتی داشته باشند. اگر شما هم کودکی دارید که با استعداد و یا نابغه است لازم است به عنوان والدین در تطابق و سازگاری فرزندتان با مدرسه وظیفه خود را بدانید تا بتوانید تغییرات موثری در این زمینه ایجاد کنید. زیرا شما قوی ترین و دلسوزترین حامی فرزندتان هستید. بنابر این بهتر است که هم چون سپری در هجوم مشکلات مدرسه و زندگی اجتماعی او باشیدتا در صورت نیاز دخالت کنید. لازم است شما در طول دوران مدرسه کمکش کنید تا دوران شاد و سازنده ای را بگذراند و بتواند از استعداد و تــوانایی های بالقوه اش کمال استفاده را بکند.
لابد شما هم از خودتان پرسیده اید از کجا بدانم کودکم دارای استعداد ویژه ای است؟ متخصصان انجمن کودکان استثنایی معتقدند کودک با استعداد بالاخره در یک زمینه توانایی های خارق العاده خود را بروز می دهد. ممکن است استعداد او در هنر، موسیقی، زبان، ریاضی و سایر زمینه ها باشد. کودک با استعداد نه تنها بسیار ساده تر و عمیق تر از همسالان خود می آموزد، بلکه با سرعتی فوق الــــعاده و وصف ناپذیر پیش می رود. با تعریفی که متخصصان آمریکایی از استعداد کرده اند حدود 5 درصد از کودکان در دوران مهد کودک تا پایان 12 ساله دوران تحصیل دست کم در یک زمینه استعداد ویژه دارند. اگر چه بعضی از کودکان حتی قبل از رفتن به مهد کودک هم با سرعت پیشرفتشان در یادگیری زبان، خواندن و شمردن علائمی از استعداد ویژه خود را نشان می دهند، اما اغلب کودکان تا زمان ورود به دبستان نشانه ای از استعداد های ویژه خود را بروز نمی دهند. سال ها قبل اگر کودکی می توانست از تست هوش نتیجه ای بالای 130 نمره آی کیو به دست بیاورد، به عنوان کودکی استثنایی و نابغه قلمداد می شد اما امروزه هوش و استعداد تنها با تست هوش و آی ـ کیو سنجیده نمی شود. بلکه لازم است یک سری بررسی ها انجام شده و والدین و معلمان کودک مشاهدات خود را از فعالیت های کودک یادداشت کنند. بنابر این اگر شما فکر می کنید فرزندتان استعداد خاصی دارد بهتر است با روانشناس یا متخصص سلامت روان که در زمینه ارزشیابی عملکرد کودکان کار کرده است مشورت کنید. در هر حال برچسب با استعداد یا نابغه چیزی نیست که بتواند فرزند شما را در مدرسه به موفقیت نایل کند. بلکه این برچسب تنها برای تشخیص روشی است که باید برای او به کار ببرید. زیرا چنین کودکانی نیازهای متفاوتی نسبت به بقیه بچه ها دارند.
نیازهایش را بشناسید
در بسیاری از کشورها برنامه خاصی برای کودکان با استعداد و نابغه وجود ندارد. در اغلب کشورها هزینه های زیادی برای آموزش کودکان ناتوان صرف می شود در حالی که بیشتر هزینه ای که برای نابغه ها صرف می شود در شاخه تحقیقات است. تلاش برای کمک به کودکان نابغه و بااستعداد اغلب به شکل پراکنده در مراکز خاص و بدون برنامه کلی است. مدارس هم تنها زمانی برای این بچه ها برنامه های ویژه می گذارند که والدین تقاضایی بکنند. مردم اغلب تصور می کنند که کودکان با استعداد در مدرسه های معمولی هم رشد خواهند کرد. اما واقعیت این است که این کودکان در چنین شرایطی کسل و خسته شده و اگر دروس برای او بسیار ساده و تکراری باشد، ممکن است زحمت گرفتن یک نمره خوب را هم به خودشان ندهند. حتی ممکن است افسرده شده و یا از طرف معلم شان به عنوان کودکی بیش فعال تلقی شوند زیرا بی قراری در کلاس برای اغلب افراد یک اختلال رفتاری تعبیر می شود. علاوه بر این کودکان با استعداد ممکن است با مشکلاتی در برخوردهای اجتماعی خود درگیر باشند. زیرا آنان اغلب علایقی متفاوت نسبت به همسالانشان دارند که ممکن است احساس بیگانگی نسبت به بقیه کودکان داشته و هدف حمله آزار و اذیت دیگر کودکان قرار گیرد. متاسفانه بسیاری از کودکان با استعداد در دوران دبستان هم مورد بی توجهی مدرسه قرار می گیرند و البته باور عمومی این است که خیلی از مدارس غیر دولتی هم نمی توانند برای این کودکان کار بیشتری بکنند.
فهمیدن این که کودکی با استعداد فوق العاده دارید ممکن است این نگرانی را برای شما ایجاد کند که آیا از پس فراهم کردن نیازهای او بر خواهید آمد و آیا آنقدر هوش و اطلاعات دارید که بتوانید به سوالات عجیب و غریب او پاسخ دهید؟ اما نگران نباشید تنها کافی است بتوانید او را درک کنید و شرایط لازم برای رشد او را فراهم کنید.
1) با معلمان صحبت کنید: اگر شما هم تصمیم گرفته اید خودتان برای فرزند با استعدادتان کاری بکنید، قدم اول این است که با معلم او صحبت کنید. حتی شاید لازم باشد با مشاور مدرسه و مدیر هم حرف بزنید. البته قبل از این کار باید همه چیز را درباره توانایی های فرزندتان بدانیدو ریز نمرات او در امتحانات و آزمون ها را از بر باشید تا بتوانید درباره جزییات قوت و ضعف او حرف بزنید. در ضمن لازم است برنامه او در مدرسه و خارج از مدرسه را هم بدانید. با این گفتگو شما هم می توانید از معلم فرزندتان برای پرورش استعدادهای او راهنمایی بگیرید و هم نیازهای او را بشناسید و اطلاعات خوب خود را در اختیار اولیای مدرسه بگذارید تا بتوانند بهتر به فرزند شما کمک کنند. اگر دیدید اولیای مدرسه شرایط خاص فرزند شما را درک نمی کنند یا از ایجاد تغییراتی برای کمک به او امتناع می کنند ممکن است لازم باشد مدرسه او را عوض کنید و یا از معلمین ویژه و آموزش در منزل استفاده کنید.
2) برای پرورش فرزندتان لازم نیست جواب تمام سئوالات او را بدانید. تنها کافی است شرایط رسیدن او به اطلاعات مورد علاقه اش را فراهم آورید، مثلا از کودکی به او اجازه دهید در زمینه های مورد علاقه اش بیشتر کندو کاو کند. مثلا اگر به حیوانات علاقه دارد، اسباب بازی، فیلم و کتاب هایی درباره حیوانات در اختیارش بگذارید یا اگر بزرگتر است او را در یک کتابخانه غنی عضو کنید و با افراد متخصص در زمینه های دلخواهش آشنا کنید.
3) نحوه پاسخگویی شما به سئوالات فرزندتان اهمیت زیادی در رشد و پرورش استعداد او دارد. سعی کنید با بی توجهی و پاسخ های بی سرو ته و یا حتی عصبانیت از سئوال های پی در پی او را از کسب دانش پشیمان نکنید. حتی اگر جوابش را نمی دانید یا سئوال های او خسته کننده شده است، سعی کنید با وادار کردن او به تفکر و جست و جو، مهارت یک عمر یادگیری را به او آموزش دهید. بنابر این از گفتن نمی دانم نترسید و اگر جواب سئوالی را نمی دانستید به او وعده بدهید که از یک متخصص خواهید پرسید و بهتر است با هم برای یافتن پاسخ تلاش کنید. اگر هم خسته بودید و حوصله پاسخ دادن نداشتید بهتر است به جای دعوا کردن با فرزندتان دادن پاسخ را به زمان مناسبی موکول کنید و به او قول بدهید که در اولین فرصت این کار را خواهید کرد.
4) فعالیت هایی را برای پرورش استعداد خاص فرزندتان طراحی کنید. فکر نکنید این کار خیلی سختی است. مثلا می توانید با هم برای پیاده روی بروید. مسلما قدم زدن با کودکتان نباید خیلی برای شما کار سختی باشد. این فعالیت به فرزند شما فرصت کشف و یادگیری بیشتری می دهد. کودک در طول این پیاده روی به چیزهایی دقت خواهد کرد که ممکن است حتی شما آن ها را ندیده باشید. اما در همین فرصت شما می توانید با پرسیدن سئوالاتی اشتیاق او را تشویق کنید. هر چه بیشتر بتوانید او را با محیط های تازه آشنا کنید او بیشتر لذت خواهد برد وچیزهای بیشتری یاد خواهد گرفت.
5) انگیزه و اشتیاق او را مرتب تحریک کنید. ممکن است این کار به نظر خسته کننده باشد اما لازم است این کار ادامه پیدا کند. اگر چه قرار نیست حتما شما این کار را انجام دهید می توانید اگر فرزندتان بزرگتر است او را به اردو(باغ وحش، موزه، تئاتر...) و فعالیت های گروهی بفرستید و اگر کم سن است مشابه چنین فعالیت هایی را با هم سن و سالانش به شکل محلی و خانوادگی انجام دهید. بازدید از نمایشگاه، کلاس ها و کتابخانه های مخصوص کودکان که مطالب آموزنده علمی و جذاب را در اختیار فرزندانتان قرار می دهند می تواند مفید باشد.
6) بازی برای کودکان بخصوص در سنین کم بهترین راه یادگیری است. شما می توانید با تهیه و طراحی بازی های مناسب، استعدادهای ویژه کودک تان را پرورش دهید. اغلب کودکان با استعداد از بازی با اسباب بازی های معمول سن خود لذت نمی برند و کتاب های مشهور و مورد علاقه هم سن و سالان شان را زیاد نمی پسندند. بنابر این پیدا کردن اسباب بازی مناسب و کتاب های مورد علاقه برای چنین بچه هایی ممکن است دشوار باشد. البته اگر بدانید باید دنبال چه جور کتاب واسباب بازی باشید این کار خیلی هم سخت نیست. بچه های با هوش از بازی ها و کتاب هایی لذت می برند که آن ها را وادار به تفکرو خلاقیت کرده و امکان یادگیری بیشتری را برای آن ها فراهم کند. بنابر این هنگام خرید دنبال چنین بازی ها و کتاب هایی باشید.
7) از هل دادن نترسید: وقتی دارید برای کمک به پرورش استعدادهای فرزندتان تلاش می کنید ممکن است این فکر به سرتان بزند که مبادا دارید به کودک تان فشار بیش از حد وارد می کنید و این کار ممکن است او را از آموختن زده کند! البته فشار آوردن به کودکان برای یادگیری کمکی به آن ها نمی کند اما راهنمایی و سوق دادن کودک به یادگیری با تشویق های مناسب مفید واقع می شود. یادتان باشد که اگر شک کنید نمی توانید کمک خوبی برای او باشید. بنابر این لازم است ابتدا فرق پرورش و هل دادن و تفاوت آموزش و خسته کردن را بفهمید.
منبع: روزنامه اطلاعات
